Co nam mówią etykietki i opakowania na towary z lat 1900–1914  przechowywane w zbiorach Gabinetu Grafiki i Rysunku Muzeum  Narodowego w Krakowie?

Katarzyna Podniesińska

doi:10.61464/siml.36

Opublikowane: 2023-11-271

Tom 25 (2023)

Co nam mówią etykietki i opakowania na towary z lat 1900–1914 przechowywane w zbiorach Gabinetu Grafiki i Rysunku Muzeum Narodowego w Krakowie?

Katarzyna Podniesińska

Dział: Miscellanea

https://doi.org/10.61464/siml.36

Abstrakt

Artykuł przybliża problematykę związaną z drobnymi drukami użytkowymi – etykietkami na butelki na napoje alkoholowe, opakowaniami na słodycze i wyroby tytoniowe. Obiektem analizy są przedmioty przechowywane w Gabinecie Grafiki i Rysunku Muzeum Narodowego w Krakowie, w zespole „Grafiki użytkowej polskiej XX/XXI wieku”, które pochodzą z daru krakowskiego prawnika i kolekcjonera Adolfa Sternschussa (1873–1915). W tekście wskazano na wartości artystyczne niektórych druków nawiązujących do ludowej dekoracji i będących świadectwem poszukiwania sztuki narodowej, zwrócono
uwagę na przenikanie idei tej sztuki do środowiska przemysłowo-kupieckiego oraz uchwycono pewne prawidłowości mające wpływ na reklamę i potencjalny wzrost sprzedaży.

Słowa kluczowe:

etykiety, alkohol, tytoń, cukierki, sztuka użytkowa, sztuka narodowa, Galicja

Pobierz pliki

Siml.25-s.99-113

Zasady cytowania

Podniesińska, K. (2023). Co nam mówią etykietki i opakowania na towary z lat 1900–1914 przechowywane w zbiorach Gabinetu Grafiki i Rysunku Muzeum Narodowego w Krakowie?. Studia I Materiały Lubelskie, 25. https://doi.org/10.61464/siml.36

Cited by / Share

Bibliografia

Archiwum Narodowe w Krakowie. Izba Przemysłowo-Handlowa w Krakowie. Kataster, sygn. 29/318/170, k. 451–466, sygn.

/318/183, k. 633–650, k. 1389–1404, k. 1801–1824; karty do katastru sygn. 29/318/304, k. 2049.

„Czas” 1903: nr 2, s. 6; nr 7, s. 21, 6; nr 13, s. 7; nr 20, s. 2; nr 24, s. 2, 4; nr 30, s. 6; 1904: nr 112, s. 4; nr 115, s. 4; nr 121, s. 4; nr 126, s. 5; nr 144, s. 8; nr 144 (II), s. 2.

Fabryki tutek do papierosów M. Paschalskiego, w Krakowie i Radomiu, „Świat” 1911, R. 6, nr 49, s. 25.

Krajowa fabryka czekolady A. Piaseckiego w Krakowie, „Nowości Illustrowane” 1911, nr 12, s. 19.

„Kupiec Polski” 1907: nr 1, s. 19–20; nr 18, s. 4–5; nry 11–24, dział reklam; 1908, nry 11–24, dział reklam; 1909, nry 1–24, dział reklam.

Kupiectwo a przemysł artystyczny, „Kupiec Polski” 1907, nr 18, s. 4–5.

„Kurier Lwowski” 1913, nr 131, s. 6.

Muzeum Narodowe w Krakowie, Dziennik podawczy 8494, Dział Głównego Inwentaryzatora, teczka „Dary Rodzina

Sternschussów”, „Spis zbiorów ś.p. Adolfa Sternschussa”.

Nowości Illustrowane”, 1904: nr 1–2, s. 21; nry 3–6, s. 20; nry 5–12, s. 24; nry 9–12, s. 20; 1905: nr 2, s. 24; nr 3, s. 2; nr 4, s. 24; nr 5, s. 24.

„Poradnik Graficzny”, 1905–1906.

Przewodnik życia światowego, Warszawa 1900.

Reklama kupiecka, „Kupiec Polski” 1907, nr 5, s. 4–6; nr 6, s. 7–8.

Skorowidz handlowo-przemysłowy Kraków–Podgórze 1910–1911, Kraków 1911.

Z dziedziny reklamy, „Kupiec Polski” 1907, nr 10, s. 9.

Batko Stanisław, Reklama w przemyśle i handlu, Kraków 1916.

Bednarski Tadeusz, Maurizio Parys, Polski Słownik Biograficzny, t. 20, 1975, s. 265–266.

Boy-Żeleński Tadeusz, Cyganeria krakowska. Znasz-li ten kraj?, Warszawa 1993.

Broniewski Stanisław, Igraszki z czasem, czyli minione lata na cenzurowanym, Kraków 1970.

Czepulis-Rastenis Ryszarda, Wzór obywatela ziemskiego w publicystyce Królestwa Polskiego, [w:] Tradycje szlacheckie w kulturze polskiej: materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Zespół Psychosocjologii Literatury Instytutu Badań Literackich PAN w dniach 23–24 listopada 1973 r. w Warszawie, red. Zofia Stefanowska, Warszawa 1976, s. 55–78.

Czubińska Magdalena, Polski plakat secesyjny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie / Poster of Polish Art Nouveau from the collections of the National Museum in Cracow, tłum. Elżbieta Chrzanowska-Kluczewska, Jessica Taylor-Kucia,

Kraków 2003.

Czubińska Magdalena, Polskie style narodowe. Stylizacje i inspiracje ludowe w plakacie polskim do roku 1914, [w:] Polskie style narodowe 1890–1918 / Polish national styles 1890–1918, red. Andrzej Szczerski, Kraków 2021, s. 143–158.

Garlicki Stanisław, Sklepy Krakowa na początku XX wieku, Kraków 2008.

Gawlik Marek, Helena Kisiel, Przemysł i rzemiosło, [w:] Radom. Dzieje miasta w XIX i XX w., red. Stefan Witkowski, Warszawa 1985, s. 125–132.

Estreicherówna Maria, Życie towarzyskie i obyczajowe Krakowa w latach 1848–1863, Kraków 1968.

Fin de siècle w Krakowie. Grafika użytkowa, tkaniny, rzemiosło artystyczne ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie / Fin

de siècle in Cracow: applied graphics, textiles, decorative arts from the collections of The National Museum in Cracow, tłum.

Monika Myszkiewicz, Jessica Taylor-Kucia, red. Barbara Leszczyńska, Kraków 2005.

Hoff Jadwiga, Wzorce i poradniki dobrego gospodarowania adresowane do elit społecznych oraz mieszczan i chłopów w XIX wieku, [w:] Rozrzutność i skąpstwo w tradycji kulturowej i rzeczywistości, moderatorzy Janusz Tazbir, Andrzej Kazimierz Banach, Kraków 2005, s. 105–132.

Homola-Skąpska Irena, Krakowskie cukiernie i kawiarnie w XIX wieku, [w:] Z dziejów Krakowa, Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Wybór pism historycznych, opracował i wstępem poprzedził Grzegorz Nić, Kraków–Warszawa 2007, s. 241–258.

Jakubowski Stanisław, Kawa i ciastko o każdej porze. Historia krakowskich kawiarni i cukierni, Warszawa 2012.

Janiak-Jasińska Agnieszka, Aby wpadło w oko… O reklamie handlowej w Królestwie Polskim w początkach XX wieku, Warszawa 1998.

Kietlińska z Mohrów Maria, Wspomnienia, oprac. Irena Homola-Skąpska, Kraków 1986.

Kisiel Helena, Łubiński Marian, Handel, [w:] Radom. Dzieje miasta w XIX i XX w., red. Stefan Witkowski, Warszawa 1985, s. 134–137.

Klein Franciszek, Notatnik krakowski, Kraków 1965.

Kozłowska-Ryś Anna, Lwów na słodko i… półwytrawnie, Poznań 2018.

Krygowski Władysław, W moim Krakowie nad wczorajszą Wisłą, Kraków 1980.

Krzyżanowski Marian, Wspomnienia księgarza, [w:] Kopiec wspomnień, oprac. Jan Gintel, Kraków 1959, s. 85–150.

Kulig-Janarek Krystyna, Od spraw narodowych do uciech doczesnych, czyli o galicyjskich „swojskich” drukach użytkowych

z początku XX wieku, „Pamiętnik Sztuk Pięknych” 2015, nr 10, s. 279–284.

Kulig-Janarek Krystyna, Wizerunki królów polskich Stryjeńskiej i Wedla, [w:] O miejsce książki w historii sztuki, cz. II: Państwo

i Kościół. W rocznicę chrztu Polski, red. Agnieszka Gronek, Kraków 2019, s. 205–216.

Leśnodorski Zygmunt, Wspomnienia i zapiski, Kraków 1959.

Mazan Leszek, Kraków na słodko, Kraków 2010.

Podniesińska Katarzyna, Ekslibris Adolfa Sternschussa jako przykład poszukiwania sztuki narodowej, „Res Gestae” 2021, t. 13, s. 125–157.

Podniesińska Katarzyna, Etykietki i opakowania na alkohole, słodycze, wyroby toaletowe i inne druki drobne z kolekcji Adolfa

Sternschussa – problemy inwentaryzacyjne, opracowanie i charakterystyka zbioru, [w:] Artificem commendat opus. Zbiory graficzne w zasobach bibliotek, archiwów, muzeów i kolekcji prywatnych, materiały pokonferencyjne sesji naukowej Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie 18–19.11.2021, Kraków 2023 (w druku).

Pruszyński Zenon, Jama Michalika lokal „Zielonego Balonika”, Kraków 1930.

Rożek Michał, Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa, Warszawa–Kraków 1993.

Róg Rafał, Sternschuss (Szternszus) Adolf, Polski Słownik Biograficzny, t. 43, Warszawa–Kraków 2005, s. 484–486.

Samozwaniec Magdalena, Maria i Magdalena, Kraków 1978.

Smolarski Mieczysław, Miasto starych dzwonów, Kraków 1960.

Słapa Antoni, Chłopięca pasja książek, [w:] Kopiec wspomnień, oprac. Jan Gintel, Kraków 1959, s. 203–238.

Szczerski Andrzej, 4 x nowoczesność. Polskie style narodowe 1890–1918, [w:] Polskie style narodowe 1890–1918 / Polish

national styles 1890–1918, red. Andrzej Szczerski, Kraków 2021, s. 11–38.

Wasilewski Antoni, Sylwetki krakowian, [w:] Kopiec wspomnień, oprac. Jan Gintel, Kraków 1959, s. 375–451.

Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana, t. 1, red. Jerzy Aleksandrowicz i inni, Warszawa 1890, s. 82.

Wójcicki Kazimierz Władysław, Rosolis, [w:] Encyklopedia powszechna, t. 22: Realne szkoły i nauki–Saski błękit, nakład,

druk Samuel Orgelbrand, Warszawa 1866, s. 296.

Załęczny Jolanta, Smakowanie Lwowa. Ludwik i Władysław Zalewscy oraz ich cukiernia, „Rocznik Kresowy” 2016, nr 2, s. 103–130.

IX Kolekcjonerska Aukcja Księgarni Światowid Kielce, 18 listopada 2021, https://onebid.pl/pl/pocztowki-krakowkosmos-st-woloszynski-tutki-do-papierosow-mal-stanilawmatejko/1059334 [dostęp: 6.05.2022].

Buczyk Olena, Słodki smak dawnego Stanisławowa, „Kurier Galicyjski” 2020, nr 19 (359), https://kuriergalicyjski.com/slodki-smak-dawnego-stanislawowa/ [dostęp: 10.02.2022].

Kotłobułatowa Irina, Baczewski, Baczewski…, „Centrum Europy” 2005, nr 7 (październik), https://lwow.home.pl/brama/baczewski/baczewski.html [dostęp: 16.05.2022].

Paschalscy, Wirtualne Muzeum Konstancina, http://www.muzeumkonstancina.pl/pdf.php?c=265 [dostęp: 14.05.2022]